Dr Bryony Onciul,

Senior Lecturer in Public History, University of Exeter, Cornwall Campus

H Bryony Onciul είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Exeter (Μεγάλη Βρετανία) και διευθύντρια του μεταπτυχιακού προγράμματος στην Διεθνή Διαχείριση και Συμβουλευτική Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ειδικεύεται στις κριτικές προσεγγίσεις στην πολιτιστική κληρονομιά, με έμφαση στην ενεργοποίηση τοπικών κοινωνιών και την απο-αποικιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της μουσειολογίας. Το ερευνητικό της έργο εστιάζει τελευταία στην επίπτωση της κλιματικής αλλαγής πάνω στην πολιτιστική κληρονομιά.

Απο-αποικιοποιώντας την κληρονομιά και την ενεργοποίηση κοινοτήτων

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ενεργοποίηση της κοινότητας αποτελεί μια ολοένα και πιο κοινή πρακτική στη διαχείριση της κληρονομιάς. Η προσεκτική συνεργασία μπορεί να αποτελέσει βασικό βήμα προς τον εμπλουτισμό των τρόπων που διαμορφώνουμε και προσεγγίζουμε την κληρονομιά. Αυτό σημαίνει κάτι περισσότερο από το να δουλεύεις απλώς με άλλους, καθώς καλείσαι να επανεξετάζεις τα πλαίσια που καθορίζουν τι είναι εφικτό σήμερα. Με αφορμή το βιβλίο μου Museums, Heritage and Indigenous Voice: Decolonizing Engagement, στην ομιλία αυτή θα διερευνήσω τις σχέσεις εξουσίας στην εμπλοκή της κοινότητας, προτείνοντας την ανάγκη να σκεφτούμε αυτές τις σχέσεις υπό το πρίσμα των «ζωνών ενεργοποίησης». Θα αντλήσω τα παραδείγματά μου από τον Καναδά, όπου οι σχέσεις μεταξύ των Καναδών επαγγελματιών της κληρονομιάς και των αυτόχθονων κοινοτήτων μπορεί να είναι πολιτικά φορτισμένες. Λαμβάνοντας υπόψη την ιστορία της αποικιοκρατίας, της πρόσφατης αναγνώρισης της γενοκτονίας και την έκκληση το 2015 για δράση προς την από-αποικιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ανάδειξη του αυτόχθονου λόγου περί κληρονομιάς στον Καναδά, δουλεύω με τις αρχές της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Αυτοχθόνων Λαών, που προκρίνουν ότι οι αυτόχθονες κοινότητες έχουν δικαιώματα πρόσβασης και ελέγχου της κληρονομιάς τους. Επιπλέον, θα συζητήσω πώς οι επαγγελματίες της κληρονομιάς εμπλέκονται με τις κοινότητες, πώς οι σχέσεις-εξουσίας γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης εντός των ζωνών ενεργοποίησης, και πώς οι διαφορετικές πολιτισμικές προσεγγίσεις μπορούν να αξιοποιηθούν για να αναδείξουν ευαίσθητες και δύσκολες ιστορίες. Τέλος, θα συζητήσω τις προκλήσεις της θεσμοποίησης της αλλαγής, και θα διερευνήσω την περίοδο μετά-την-ενεργοποίηση, ιδιαίτερα τη διαχείριση της κληρονομιάς που αφήνουν πίσω τους οι συν-δημιουργημένες εκθέσεις. 

Juanjo Pulido,

UNDERGROUND Archaeology Heritage & People/SOPA Congress.

Ο Juanjo Pulido είναι αρχαιολόγος και πολιτιστικός διαχειριστής (Πανεπιστήμιο Extremadura, Ισπανία). Έχει συμμετάσχει σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα στην Πορτογαλία και στην Ισπανία, όπου και έχει διευθύνει πολλά αρχαιολογικά πρότζεκτ. Είναι συνυπεύθυνος της ομάδας UNDERGROUND Archaeology Heritage & People, η οποία εξειδικεύεται στον σχεδιασμό δράσεων για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κοινότητα, μέλος τoυ δικτύου SOPA Community, για την κοινωνική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της συλλογικής μνήμης, και συνιδρυτής του διεθνούς συνεδρίου SOPA Congress για την «κοινωνικοποίηση» της πολιτιστικής κληρονομιάς σε αγροτικές περιοχές. Τέλος, ο Juanjo συντονίζει το περιοδικό LA DESCOMMUNAL για την κληρονομιά και τις κοινότητες, και συν διευθύνει το πρόγραμμα MASAV (Open Museum of the Sierras de Ávila and Valle Amblés), ένα ανοιχτό μουσείο στην Ávila της Ισπανίας.

i:  www.comunidadsopa.red
f:  https://www.facebook.com/SOPACONGRESO
w: www.sopa19colombia.tk

Στρατηγικές για την ανάπτυξη συμμετοχικών διαδικασιών γύρω από την αγροτική κληρονομιά

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρουσίαση αυτή στοχεύει στο να μοιραστεί εργαλεία / τεχνικές που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με την πολιτιστική κληρονομιά, όπως η απελευθέρωση της γνώσης μέσω της διάχυσής της και η συν-δημιουργία περιεχομένου και μεθοδολογιών, η προσέγγιση της πολιτιστικής κληρονομιάς με πολλαπλούς τρόπους, καθώς και η ενθάρρυνση των τοπικών φορέων να αναπτύσσουν καινοτόμες και βιώσιμες πολιτιστικές και οικονομικές πρωτοβουλίες με οριζόντιο και αμφίδρομο τρόπο. Διευκολύνεται, έτσι, η ενεργός συμμετοχή μέσα από συλλογικές διαδικασίες που βασίζονται σε όσα οι κοινότητες επιθυμούν να μάθουν αλλά και να διδάξουν. Η ανάγκη να προσεγγίσουμε κοινότητες, όπου η πρόσβαση στην ανακατανομή της γνώσης είναι περίπλοκη σε μεγάλη κλίμακα, αλλά πιο εφικτή σε μικρή κλίμακα, επιτρέπει τη δημιουργία νέας δυναμικής διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, συλλογική, συμμετοχική και κυρίως συμπεριληπτική.

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ

δίκτυα, κοινοτική διαχείριση, διευρυμένη πολιτιστική κληρονομιά, μνήμη, γνώση, αγροτική κληρονομιά

Δρ Έλενα Στεφανοπούλου

Researchers in Schools

Η Έλενα Στεφανοπούλου είναι αρχαιολόγος (Πανεπιστήμιο Southampton, Ηνωμένο Βασίλειο) με μεταπτυχιακό στη Μεσογειακή Αρχαιολογία (Πανεπιστήμιο Bristol, Ηνωμένο Βασίλειο). Η διδακτορική της διατριβή (Πανεπιστήμιο Southampton) επικεντρώνεται στις σύγχρονες πολιτισμικές βιογραφίες του Λόφου Φιλοπάππου και της Ακαδημίας Πλάτωνος στην Αθήνα μέσα από τον οικιστικό ακτιβισμό. Η Έλενα έχει σχεδιάσει και συντονίσει διάφορα προγράμματα για παιδιά που αποσκοπούν στην ανακάλυψη του παρελθόντος και τη σημασία του στο παρόν. Αυτή τη στιγμή συμμετέχει στο πρόγραμμα Researchers in Schools, όπου ερευνητές παρέχουν σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πανεπιστημιακά σεμινάρια σχετικά με την αρχαιολογία της κοινότητας.

w: www.soton.academia.edu/HelenStefanopoulos

Ποιανού είναι το πάρκο τελικά;

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο λόφος Φιλοπάππου και η Ακαδημία Πλάτωνος αποτελούν δύο από τα πιο εκτεταμένα πάρκα στην κεντρική Αθήνα – και ίσως τα πιο αμφισβητούμενα από την άποψη της πρόσβασης, του καθεστώτος ιδιοκτησίας τους, και της χρήσης και οικειοποίησής τους από τις γειτονικές τοπικές κοινότητες. Η διττή λειτουργία των πάρκων ως ψυχαγωγικών και αρχαιολογικών χώρων έχει φέρει στο προσκήνιο μια σειρά ζητημάτων τα τελευταία χρόνια, κυρίως ως αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης από τα πάνω προς τα κάτω, των στατικών αρχαιολογικών πρακτικών και της έλλειψη αποτελεσματικής συνεργασίας / επικοινωνίας μεταξύ των κρατικών υπηρεσιών και των τοπικών κοινοτήτων. Ως εκ τούτου, ο λόφος Φιλοπάππου και η Ακαδημία Πλάτωνος πρωτοστατούν σε διακηρύξεις κινήσεων πολιτών στην προσπάθειά τους να χρησιμοποιούν, να έχουν πρόσβαση και να προστατεύουν τους χώρους. Αυτά τα κινήματα δραστηριοποιούνται σε διάφορα επίπεδα – από την κινητοποίηση ενάντια στις δημοτικές και κρατικές αρχές, τη διοργάνωση εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων για τη συμμετοχή της κοινότητας, καθώς και την κάλυψη των καθημερινών αναγκών των πάρκων. Συνεπώς, οι συγκεκριμένες κοινότητες εμπλέκονται δυναμικά με την αρχαιολογική κληρονομιά σε ποικίλες και δημιουργικές τοπικές δραστηριότητες, ενώ το κρίσιμο ερώτημα εξακολουθεί να είναι πώς μπορούν να συμμετάσχουν οι κρατικές και οι αρχαιολογικές υπηρεσίες στις κινήσεις αυτές διατηρώντας παράλληλα μια οριζόντια διαχείριση;

Ελένη Τζιρτζιλάκη,

Διδάκτωρ Αρχιτέκτων-Community Artist, Δίκτυο Νομαδικής Αρχιτεκτονικής

Είναι αρχιτέκτονας–community artist.Πραγματοποιεί δράσεις μέσα από μια σύνθετη τέχνη που περιλαμβάνει το περπάτημα, την ποίηση, τη ζωγραφική, το κείμενο, την επιτέλεση.

Σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Φλωρεντία. Η διδακτορική της διατριβή ήταν  στην Αρχιτεκτονική Σχολή στο ΕΜΠ και έχει τίτλο «Εκτοπισμένοι Αστικοί νομάδες στις μητροπόλεις.Σύγχρονα ζητήματα για τη μετακίνηση την πόλη και τον χώρο». (Νήσος 2008).Ήταν στην ομάδα Αστικό Κενό (Αστικό Κενό,Futura). Μεγάλο μέρος της δουλειάς της εμπεριέχεται στο “Νομαδική Αρχιτεκτονική. Περπατώντας  σε ευάλωτα τοπία” Futura 2018. Δημιούργησε το Δίκτυο Νομαδικής Αρχιτεκτονικής το 2005. www.nomadikiarxitektoniki.net 

Μια σειρά από δράσεις της αφορούν την περιπατητική τέχνη όπως: «Πομπή στα ίχνη κατοίκησης. Διασχίζοντας τον Ελαιώνα» «Water Girls Water Boys. Χαμένος Παράδεισος (στον Κηφισό)», “Επίσκεψη στον τόπο. Αντάρτισσα Νίτσα-Ελένη Παπαγιαννάκη», «Revolution Bodies”. Συμμετείχε ενεργά μαζί με άλλες-ους καλλιτέχνες στην κατάληψη του θεάτρου Εμπρός 2011-15.

Τελευταία στρέφεται σε μια φεμινιστική προσέγγιση με ενδιαφέρον για την έμφυλη βία, το σπίτι και πως μετασχηματίζεται, την ιστορία, τα αρχεία. “Το σπίτι ως ύφασμα», πρότζεκτ που ασχολείται τρία χρόνια τώρα  αφορά κυρίως γυναίκες. Έχει γίνει  αρκετές φορές ως εργαστήριο-περφόρμανς και  ολοκληρώθηκε με το σιωπηλό περπάτημα στη Σίφνο και την κίνηση με τα υφάσματα στη πλατεία του παλαιού οικισμού του Κάστρου. Με την καλλιτεχνική πράξη «Μemoria. Γυναίκες στο Βουνό» Δημόσιες Αναγνώσεις, στο μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Ρέθυμνο αποδίδεται μνήμη και φόρος τιμής στις γυναίκες  που βγήκαν στο Βουνό και έγιναν αντάρτισσες στην «αδύνατη επανάσταση» που ήταν ο Εμφύλιος στην Δυτική Κρήτη.

Προχωρώντας προς την κοινότητα. Στα όρια.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η εισήγηση εξετάζει την σημασία της κοινότητας σε σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά. Πόσο σημαντικό είναι; Πως μια κοινότητα υπερασπίζεται την πολιτιστική κληρονομιά; Πότε συμβαίνει αυτό; Που; Στην Ακαδημία Πλάτωνος η κοινότητα των κατοίκων υπερασπίστηκε τον τόπο και την μνήμη του ενάντια στην κατασκευή του Μall και συνεχίζει. Η δράση της κοινότητας βασίζεται στο συν-αίσθημα και είναι άμεσα αποτελεσματική. Μια ισχυρή κοινότητα καλλιτεχνών δημιουργήθηκε γύρω από την κατάληψη του θεάτρου Εμπρός 2011-15 και ενεργοποίησε δραστήρια το εγκαταλειμμένο θέατρο πρώην τυπογραφείο Εμπρός, κτίριο ιδιαίτερης σημασίας στο κέντρο της πόλης. Η κοινότητα των κατοίκων μπορεί να φέρει άμεσα αποτελέσματα όταν ενεργοποιηθεί . Ο, η καλλιτέχνης αναμειγνύεται με τους κατοίκους και με τις κοινότητες δημιουργεί δράσεις, στην περίπτωση της Νομαδικής Αρχιτεκτονικής περιπατητικές δράσεις όπως για το ποτάμι που χάθηκε στον Κηφισό, στην Ακαδημία Πλάτωνος, στην περιπατητική διαδρομή από το θέατρο Εμπρός διασχίζοντας την οδό Πανεπιστημίου κάνοντας στάσεις σε ιστορικά σημεία της πόλης. Η καλλιτέχνης υπερασπίζεται την κοινότητα και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου με τις “Αναγνώσεις, memoria γυναίκες στο βουνό» που αφορά τις γυναίκες που αγωνίστηκαν για την αδύνατη επανάσταση που ήταν ο εμφύλιος στην Δυτική Κρήτη. Στις Αναγνώσεις μια ευρύτερη κοινότητα ενεργοποιήθηκε.

Δρ. Άρης Αναγνωστόπουλος,

Honorary Lecturer University of Kent, HERITΛGE Public Director.

Ο Άρης Αναγνωστόπουλος είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος και ιστορικός. Η έρευνά του εστιάζει κυρίως στην πολιτική και την ποιητική των υλικών καταλοίπων του παρελθόντος στο παρόν. Έχει κάνει εθνογραφική έρευνα σε διάφορα αρχαιολογικά εγχειρήματα, όπως το πρόγραμμα «Καλαυρεία» στο Ιερό του Ποσειδώνα στον Πόρο, το πρόγραμμα «Tρία Mινωϊκά Iερά Kορυφής της Kεντρικής Κρήτης» στις Γωνιές Μαλεβιζίου, και την ανασκαφή της Κουτρουλού Μαγούλας στο Νέο Μοναστήρι Φθιώτιδας. Έχει μελετήσει και εκδώσει εκτεταμένα πάνω στη μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αυτόνομη Πολιτεία στην Κρήτη των αρχών του 20ου αιώνα. Σήμερα εργάζεται για την μη κερδοσκοπική εταιρεία  «Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» και διδάσκει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Πολιτιστική Διαχείριση» που διοργανώνεται από το πανεπιστήμιο του Κεντ και την ΑΣΟΕΕ στην Ελευσίνα.

Δρ. Ελένη Στεφάνου,

Δρ. Αρχαιολόγος-Μουσειολόγος. ΠΜΣ Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. HERITΛGE Public.

Η Δρ. Ελένη Στεφάνου είναι αρχαιολόγος με εξειδίκευση στις σπουδές μουσείων και πολιτιστικής κληρονομιάς (PhD, Πανεπιστήμιο Southampton, Ηνωμένο Βασίλειο). Διδάσκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από το 2008. Συνεργάζεται με πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς φορείς στη διοργάνωση προγραμμάτων αρχαιολογίας της κοινότητας και επιμορφωτικών σεμιναρίων στα αντικείμενα της μουσειολογίας-μουσειοπαιδαγωγικής και διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και με μουσειακούς φορείς στα πλαίσια του μουσειολογικού και εκπαιδευτικού τους σχεδιασμού. Η έρευνά της αφορά στην πρόσληψη της πολιτιστικής κληρονομιάς και στις χρήσεις του παρελθόντος στο παρόν, όπως αυτές διαμορφώνονται μέσω των μουσειακών και πολιτιστικών αναπαραστάσεων, της διαχείρισης της ιστορικής μνήμης και της εκπαίδευσης, δηλαδή αφορά σε πεδία που αποτελούν τους κατεξοχήν διαύλους διαμόρφωσης μιας σχέσης οικειότητας ποικίλων κοινωνικών ομάδων (εκπαιδευτικών, μαθητών, τουριστών, επισκεπτών μουσείων, τοπικών κοινοτήτων κτλ) με το παρελθόν και την πολιτιστική κληρονομιά.